Trybunał Sprawiedliwości UE wydał wyrok, w którym zakwestionował teorię dwóch kondykcji jako podstawę rozliczenia stron po uznaniu umowy kredytu za nieważną z powodu klauzul abuzywnych. Rozstrzygnięcie powinno być dodatkową motywacją dla konsumentów, by zawierać z bankiem ugody. Porozumienie to najszybszy i najlepszy dla obu stron sposób zakończenia sporu.
TSUE w sprawie, której stroną był mBank:
- odrzucił przyjmowaną przez polskie sądy teorię dwóch kondykcji, wskazując w sentencji wyroku, że rozliczenie nie może być dokonywane „niezależnie od spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i niezależnie od pozostałej do spłaty kwoty”,
- wskazał, że Sądy krajowe muszą odstąpić od utrwalonego orzecznictwa, gdy jest ono sprzeczne z prawem Unii,
- Sąd krajowy powinien czuwać na tym, aby po stwierdzeniu nieważności umowy możliwe było przywrócenie równości jej stron.
TSUE uzasadnił swoje stanowisko potrzebą ochrony konsumentów, lecz posłużył się również argumentem potrzeby przywrócenia równowagi pomiędzy stronami. To sposób rozliczenia korzystny dla obu stron umowy, generujący mniejsze koszty, a zwłaszcza – w większości spraw wyłączający ryzyko przedawnienia roszczeń o zwrot kapitału.
Czego dotyczyła sprawa? Jakie pytania zadał SO w Krakowie?
Dwa pierwsze pytania dotyczyły tego, czy stosowana przez polskie sądy teoria dwóch kondykcji jest zgodna z prawem UE, w szczególności z Dyrektywą 93/13. Chodzi o to, czy każda ze stron umowy może osobno żądać zwrotu spełnionych świadczeń w całości, co wiąże się dla konsumenta z dodatkowymi kosztami i formalnościami.
Sąd polski zastanawiał się czy teoria salda lepiej realizuje cele Dyrektywy 93/13. Zgodnie z teorią salda rozliczeniu podlega jedynie różnica, a roszczenie o zwrot pieniędzy przysługuje tylko tej stronie, która zapłaciła więcej – dochodzi do automatycznego zaliczenia spłat konsumenta na rzecz roszczenia banku o zwrot kapitału. Jeśli suma spłat dokonanych przez konsumenta jest wyższa niż kapitał, konsument otrzymuje tę nadwyżkę od banku, a jeśli konsument nie spłacił kapitału, powinien dopłacić bankowi różnicę.
Rozstrzygnięcie TSUE korzystne dla banków i kredytobiorców
- Trybunał w wyroku zakwestionował teorię dwóch kondykcji jako podstawę rozliczenia stron po uznaniu umowy kredytu za nieważną z powodu klauzul abuzywnych. Uznał, że polskie orzecznictwo przyjmujące tę zasadę jest sprzeczne z prawem UE - mówi Anna Cudna-Wagner, radca prawny, kierująca praktyką rozwiązywania sporów w kancelarii CMS reprezentującej mBank w tej sprawie.
- TSUE wskazał, że rozliczenie nie może następować „niezależnie od kwoty spłat dokonanych przez konsumenta w wykonaniu tej umowy i niezależnie od pozostałej do spłaty kwoty”. Oznacza to, że jeśli konsument zapłacił bankowi wyższą kwotę niż kwota kapitału kredytu, to może domagać się od banku zwrotu różnicy. Jeśli zaś kwota kapitału kredytu jest wyższa niż suma zapłaconych przez konsumenta rat, to bank może domagać się zwrotu różnicy – dodaje Bartosz Miąskiewicz, z kancelarii CMS.
Po uwzględnieniu wyroku TSUE przez polskie sądy, nastąpi uproszczenie zasad rozliczeń między kredytobiorcami i bankami a spory sądowe będą kończyć się szybciej. Werdykt unijnego Trybunału oznacza również ograniczenie ryzyka związanego z przedawnieniem roszczeń banków o zwrot kapitału.
Piotr Rutkowski
Zastępca rzecznika prasowego